Po długim okresie zamknięcia i ograniczeń spowodowanych pandemią, muzea na całym świecie, w tym w Polsce, stopniowo otwierają swoje podwoje, dając możliwość powrotu do kulturalnych doświadczeń i społecznych interakcji. Ten nowy rozdział w historii muzeów przynosi ze sobą zarówno wyzwania, jak i nowe perspektywy. Jak radzą sobie placówki kulturalne z powrotem do normalności i jakie innowacje wprowadzają, aby przyciągnąć zwiedzających?
Chociaż pierwsze miesiące po ponownym otwarciu muzeów pokazały wysoką frekwencję, szczególnie w pierwszym tygodniu, to branża kultury musi mierzyć się z konsekwencjami finansowymi wywołanymi przez pandemię. Zmniejszone finansowanie publiczne i prywatne oraz spadek dochodów w okresie zamknięcia znacząco wpłynęły na kondycję placówek muzealnych.
Jednak wyzwania te stały się również impulsem do wprowadzenia nowych rozwiązań i modeli funkcjonowania, które mają na celu uatrakcyjnienie oferty i lepsze dostosowanie jej do potrzeb współczesnej publiczności. Muzea, stając się bardziej inkluzywne i cyfrowe, otwierają się na nowe grupy odbiorców, poszerzając dostępność sztuki i dziedzictwa kulturowego.
Rola digitalizacji w kulturze
Dostępność kultury to kluczowa kwestia w dzisiejszych czasach. Digitalizacja zbiorów muzealnych odgrywa w tym kluczową rolę, umożliwiając szerszy dostęp do sztuki i dziedzictwa kulturowego. Wiele instytucji, w tym Muzeum Narodowe w Warszawie, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki oraz Muzeum Sztuki w Łodzi, udostępnia swoje zasoby online, dzięki nowoczesnym technologiom, takim jak wirtualne wystawy i interaktywne prezentacje.
Inicjatywy, jak program „www.muzeach”, wykorzystują różne techniki digitalizacji, od fotografii dwuwymiarowej po skanowanie trójwymiarowe. Pozwala to na wierną reprodukcję eksponatów i udostępnienie ich szerokiej publiczności, bez konieczności fizycznej wizyty w muzeum. Digitalizacja przyczynia się do demokratyzacji dostępu do kultury i edukacji artystycznej, umożliwiając odbiorcom na całym świecie odkrywanie i kontemplowanie dzieł sztuki.
Współpraca pomiędzy instytucjami kultury, wykorzystanie zunifikowanych słowników i specjalistyczna wiedza zespołów projektowych mają kluczowe znaczenie dla skuteczności procesu digitalizacji. Stale rozwijające się technologie cyfrowe otwierają nowe możliwości prezentowania i upowszechniania dostępu do dziedzictwa kulturowego, co sprawia, że sztuka staje się dostępna dla wszystkich.
Przykłady inkluzywnych inicjatyw
Muzeum Derby Silk Mill w Wielkiej Brytanii to przykład placówki, która powstała w wyniku kompleksowych procesów partycypacyjnych. Zaangażowano ponad 30 tys. mieszkańców w kształtowanie wizji tej instytucji. Projekt realizowany był w 4 etapach, obejmując ścisłą współpracę z lokalnymi społecznościami oraz profesjonalistami. Muzeum skupia się na historii tworzenia, oferując przestrzeń do eksperymentowania i kreatywności. Zastosowano innowacyjne podejście, łącząc zasady współczesnego designu z ideami oświeceniowymi.
Inicjatywy promujące inkluzywność i dostępność są także widoczne w innych krajach. Organizowana przez British Council, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Instytut Muzyki i Tańca oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego konferencja “Art and Disability: Crossing Borders” miała na celu zwiększenie dostępności i zaangażowania osób z niepełnosprawnościami w dziedzinie sztuki. Wydarzenie to było częścią projektu “Europe Beyond Access” wspieranego przez program Unii Europejskiej “Kreatywna Europa”.
Wśród wiodących instytucji w zakresie dostępności wymieniane są Tate Modern Gallery w Londynie oraz Muzeum Śląskie w Katowicach, które oferują m.in. wystawy interaktywne, przestrzenie sensoryczne, oprowadzania dla osób z niepełnosprawnościami oraz programy edukacyjne dla różnorodnej publiczności. Nowoczesne technologie, takie jak archiwizowane przedstawienia z audiodeskrypcjami czy tłumaczeniami na język migowy, znacząco poszerzają dostęp do kultury.
Kluczową rolę w promowaniu inkluzywności i dostępności odgrywają również inicjatywy artystyczne, takie jak spektakle opracowane przez Teatr 21 czy choreografia inkluzywna, której pierwsze przykłady sięgają 1968 roku w Londynie. Coraz więcej artystów z niepełnosprawnościami odnosi sukcesy na scenach tanecznych i teatralnych, zyskując uznanie publiczności.
Trendy w nowoczesnym muzealnictwie
Współczesne muzea przechodzą transformację, coraz bardziej koncentrując się na publiczności zamiast na samych kolekcjach. Przykładem jest Derby Silk Mill Museum of Making, które wykorzystuje podejście STEAM (nauka, technologia, inżynieria, sztuka, matematyka) w swojej edukacyjnej misji. Nowoczesne muzea angażują się również w rozwiązywanie ważnych problemów społecznych i aktywnie współpracują ze społecznościami lokalnymi.
Wdrażane są innowacyjne metody projektowania wystaw i przestrzeni muzealnych, inspirowane m.in. XVIII-wiecznym malarstwem i ideami oświeceniowymi. Technologie nowoczesne technologie, takie jak rozszerzona i wirtualna rzeczywistość, odgrywają coraz większą rolę w tworzeniu wystawy interaktywne, które angażują i edukują sztuka współczesna zwiedzających. Ponadto, muzea coraz śmielej wykorzystują multimedia i interaktywne elementy, tworząc atrakcyjne i prestiż doświadczenia dla publiczności.
Raporty wskazują, że aż 74% ankietowanych uważa sztuka współczesna muzea cyfrowe za przyszłość branży. Digitalizacja zbiorów muzealnych to kluczowy element tej transformacji, zwiększając dostępność i atrakcyjność instytucji dla zwiedzających. Nowoczesne muzea stawiają na interaktywność i zaangażowanie, kreując nowe formy poznawania świata poprzez nowoczesne technologie i wystawy interaktywne.
Perspektywy dla sztuki
Dostępność kultury i edukacja kulturalna zyskują coraz większe znaczenie we współczesnym społeczeństwie. Trend ten znajduje odzwierciedlenie w działaniach wiodących instytucji muzealnych w Polsce. Muzeum Narodowe w Krakowie, Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu oraz Muzeum Sztuki w Łodzi to przykłady placówek, które otwierają się na nowe formy prezentacji i interakcji ze sztuką.
Połączenie tradycyjnych form wystawienniczych z nowoczesnymi technologiami sprawia, że muzea stają się przestrzeniami aktywnego dialogu i uczestnictwa w kulturze. To z kolei podnosi prestiż tych instytucji i wzmacnia ich znaczenie społeczne. Sztuka współczesna, którą coraz chętniej prezentują, zyskuje na popularności i dostępności dla szerszej publiczności.
Rozwijająca się edukacja kulturalna oraz zaangażowanie w kulturę współczesną to kluczowe elementy kształtowania społeczeństwa otwartego na różnorodność i kreatywność. Perspektywy dla sztuki i muzeów są więc obiecujące, a ich rola w społeczeństwie niepodważalna.
